صنایع دستی و توسعه اقتصاد و فرهنگ

وحید حاج سعیدی؛ هنر ساخت صنایع دستی در توسعه اقتصادی و فرهنگی جامعه از جایگاه و اهمیت اقتصادی قابل توجهی برخوردار است. این هنر علاوه بر ایجاد شغل، درآمدزایی و فقرزدایی در مناطق مختلف، در توسعه فرهنگی و اجتماعی کشور نیز نقش دارد و متولیان فرهنگ و هنر نیز، نیم نگاهی جدی به توسعه آن دارند. صنایع دستی را می‌توان شناسنامه فرهنگی ملت‌ها قلمداد کرد و سابقه و پیشینۀ محصولات دست ساز اقوام نشان دهنده عمق غنا و هویت فرهنگی آن قوم است.

توسعه صنایع دستی به عواملی مانند سیاست‌های کلان دولت، دسترسی آسان به مواد اولیه، تقاضای بازار، سطح مهارت صنعتگران و ایجاد زمینه صادرات محصولات متکی است.

از سویی صنایع دستی دارای ویژگی‌ها و مختصاتی هستند که آن‌ها را از سایر محصولات متمایز می‌کند و تولید و عرضه آن‌ها را در حد قابل توجهی توجیه می‌کند. منحصر به فرد بودن اولین ویژگی صنایع دستی است به این معنا که شبیه هیچ محصول دیگری در جهان نیستند!

توسعه این صنعت یا به عبارتی راه اندازی خط تولید صنایع دستی نیاز به ابزار و ادوات پیچیده و بعضاً خارجی ندارد چرا که در ساخت آن‌ها از وسایل و ابزارآلات ساده و ارزان قیمت استفاده می‌شود؛ مواد اولیه ساخت این محصولات در همان منطقه به وفور یافت می‌شود؛ نیاز به سرمایه گذاری ریسکی و بالا ندارد.

با فرهنگ، عقاید و آداب و رسوم منطقه و کشور همخوانی دارد و در جذب گردشگر و معرفی فرهنگ و آداب کشور موثر است. در ضمن تولید این محصولات با ارزش افزوده بالایی همراه است و فروش آن‌ها علاوه بر سود بالا، پتانسیل ارزآوری نیز دارد.

هر چند تولید این محصولات با توجه به موارد بالا چندان دشوار و هزینه بردار نیست، اما تجاری سازی این محصولات نیاز به برنامه ریزی و سیاستگذاری‌های خاص دولت‌ها دارد.

در عصر حاضر تجاری شدن کالا‌ها و عرضه محصولات و صنایع‌دستی کشور‌ها به‌صورت بین‌المللی، اهمیت صنایع دستی را در اقتصاد جوامع افزایش داده است. بازار‌های جهانی سرشار از تقاضا‌های فراوان برای خرید صنایع دستی منحصربه‌فرد هستند که می‌توان با رشد این صنعت، درآمد‌های ارزی فراوانی را وارد کشور کرد.

با این وجود باید اذعان داشت استفاده از ظرفیت صنایع دستی در کشور در ایجاد اشتغال  فقر زدایی چندان جدی گرفته نشده و جایگزین شدن بسیاری از محصولات منحصر به فرد ایرانی با کالا‌های مشابه خارجی به ویژه محصولات بی کیفیت چینی، زنگ خطر جدی فراموشی تولید این محصولات را در کشور به صدا درآورده است.

تا جایی که اساتیدی که در برخی از صنایع دستی مشغول به فعالیت هستند، از تعداد انگشتان دست هم کمتر شده است!

شاید برگزاری نمایشگاه‌های داخلی و خارجی، نمایش محصولات بی نظیر و بی بدیل ایرانی در فیلم‌ها و سریال ها، خرید صنایع دستی توسط شرکت‌ها و نهاد‌های دولتی، هویت دادن به محصولات با کد گذاری و شناسه دار کردن آنها، دعوت از کارشناسان و متخصصان صنایع دستی در برنامه‌های رسانه ملی و معرفی جدی محصولات و کارایی آنها، تکمیل بانک جامع اطلاعات هنرمندان و صنعتگران صنایع‌دستی، ساماندهی صنعتگران صنایع‌دستی در قالب تشکل‌های تعاونی و تقویت انجمن صنعتگران صنایع‌دستی، معرفی صنایع دستی در کتاب‌های درسی، راه‌اندازی رشته‌های علمی و کاربردی صنایع‌دستی در دانشگاه‌های کشور و ... بتواند در توسعه این صنعت دارای سابقه و پیشینۀ تاریخی موثر باشد. توسعه صنایع دستی را جدی بگیریم.